Hamkorlik toʻgʻrisidagi memorandum Qozogʻiston Respublikasi Ekologiya va tabiiy resurslar vazirligi, Atrof-muhitni muhofaza qilish vazirligi oʻrtasida amalga oshiriladi. Turkmaniston va O‘zbekiston Respublikasi Ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va iqlim o‘zgarishi vazirligi. Tomonlar Memorandum va Tomonlarning milliy qonunchiligi, shuningdek, CMS, CBD, Konventsiya hujjatlari va zarur hollarda YuNESKO doirasidagi xalqaro majburiyatlariga muvofiq teng huquqlilik va o‘zaro manfaatdorlik asosida hayvonot dunyosini, xususan, ko‘chib yuruvchi turlarni muhofaza qilish sohasida hamkorlik qiladilar. Tomonlar o‘rtasidagi ushbu Memorandum doirasidagi hamkorlik tomonlarning CMS doirasidagi mavjud majburiyatlari asosida Ustyurt platosida yovvoyi hayvonlarning transchegaraviy populyatsiyalari va ularning ko‘chib yuruvchi turlarini saqlashni ta’minlash bo‘yicha harakatlar yo‘l xaritasini ishlab chiqish va amalga oshirish orqali amalga oshiriladi. Markaziy Osiyo sutemizuvchilarni saqlash tashabbusi uchun transchegaraviy sutemizuvchilarni saqlash nuqtalari”, CMS 11.24 (Rev.CopI3), CMS 12.11 (Rev.Cop13) rezolyutsiyasida va yovvoyi hayvonlar turlarini saqlash va barqaror foydalanish boʻyicha boshqa tegishli CMS vositalarida mavjud boʻlgan CAMI Ish dasturi.
Afrika, Yevropa, Yaqin Sharq, Markaziy Osiyo, Grenlandiya va Kanada arxipelagidagi koʻchmanchi suv qushlari va ularning yashash joylarini saqlashga qaratilgan hukumatlararo shartnomadir. Ko'chib yuruvchi turlar to'g'risidagi konventsiya doirasida ishlab chiqilgan va Birlashgan Millatlar Tashkilotining Atrof-muhit bo'yicha Dasturi (UNEP) tomonidan boshqariladigan AEWA ko'chib yuruvchi suv qushlarini migratsiya diapazoni bo'ylab muvofiqlashtirilgan saqlash va boshqarishga erishish maqsadida mamlakatlar va xalqaro tabiatni muhofaza qilish hamjamiyatini birlashtiradi. AEWA yillik tsiklining kamida bir qismi uchun suv-botqoq erlarga ekologik jihatdan bog'liq bo'lgan 255 qush turlarini qamrab oladi. Barcha AEWA turlari ko'chish paytida xalqaro chegaralarni kesib o'tadi va ko'payish uchun sifatli yashash muhitini, shuningdek, yillik sayohatlarini qo'llab-quvvatlash uchun mos saytlar tarmog'ini talab qiladi. Shu sababli, AEWA tomonidan ko'zda tutilganidek, ularning butun migratsiya diapazoni bo'ylab xalqaro hamkorlik ko'chib yuruvchi suv qushlari populyatsiyalari va ular bog'liq bo'lgan yashash joylarini saqlash va boshqarish uchun juda muhimdir. AEWA doirasida amalga oshiriladigan asosiy tadbirlar Harakatlar rejasida bayon etilgan bo'lib, u Bitimga qo'shilgan barcha mamlakatlar uchun qonuniy kuchga ega. AEWA Harakat rejasi Ahdlashuvchi Tomonlar o'zlarining milliy chegaralari doirasida ko'chib yuruvchi suv qushlarini saqlashni ta'minlash uchun ko'rishlari kerak bo'lgan turli choralarni belgilaydi. Bularga turlar va yashash joylarini muhofaza qilish, inson faoliyatini boshqarish, huquqiy va favqulodda choralar kiradi. Tadqiqot va monitoring, ta'lim, xabardorlikni oshirish va salohiyatni oshirish ham Bitimni amalga oshirish uchun muhim vazifalardir. Bundan tashqari, Harakatlar rejasining A ustunida sanab o'tilgan tabiatni muhofaza qilish uchun alohida ahamiyatga ega bo'lgan suv qushlari populyatsiyalari uchun maxsus himoya choralarini ko'rish kerak.
Shartnoma ko'chmanchi qushlar tarqaladigan 30 ta davlatni qamrab oladi. Tashabbus Hindistonda muvofiqlashtiruvchi bo‘linmani tashkil etishni o‘z ichiga oladi. Markaziy Osiyo havo yoʻllari toʻgʻrisidagi bitim 1995-yilda Niderlandiyaning Gaaga shahrida tuzilgan Afrika-Yevrosiyo koʻchmanchi suv qushlarini saqlash toʻgʻrisidagi Bitimga (AEWA) mos keladi. Markaziy Osiyo parvoz yoʻllari toʻgʻrisidagi bitimga aʼzo boʻlgan oʻttizta davlatdan 16 tasi AEWA kelishuvi hududida joylashgan. Shartnoma mintaqada koʻpayadigan, koʻchib yuradigan va qishlaydigan 29 ta va yoʻqolib ketish xavfi ostidagi 29 turni oʻz ichiga olgan 182 turdagi koʻchib yuruvchi suv qushlarining kamida 279 populyatsiyasini qamrab oladi. Ushbu aholining 50 foizdan ortig'i (145 aholi) AEWA tomonidan qamrab olingan. Ko'pgina suv qushlari populyatsiyasi tez kamayib bormoqda va ular bog'liq bo'lgan suv-botqoq erlar, o'tloqlar va boshqa yashash joylari nazoratsiz ov, yashash joylarining tanazzulga uchrashi, suvni beqaror boshqarish, huquqni muhofaza qilish va muhofaza qilish salohiyatining yo'qligi sababli CAF hududida jiddiy xavf ostida.
2005-yil 25-noyabrda Yovvoyi hayvonlarning koʻchib yuruvchi turlarini saqlash toʻgʻrisidagi Konventsiya ishtirokchilarining 8-konferentsiyasida saygʻoqni (Saiga tatarica tatarica) saqlash, tiklash va barqaror foydalanish boʻyicha oʻzaro anglashuv memorandumi imzolash uchun ochildi. 2006 yil 23 mayda O'zbekiston sayg'oq to'g'risidagi memorandumga qo'shildi va ushbu xalqaro shartnomani imzolagan ikkinchi davlat bo'ldi. Hozirgi vaqtda sayg'oq tarqalishining barcha mamlakatlari, xususan, Rossiya, Qozog'iston, Mo'g'uliston, Turkmaniston va O'zbekiston Memorandumga qo'shilgan. Memorandumga ko'ra, imzolagan tomonlar: sayg'oqni samarali himoya qilishni ta'minlash va uning yashash joylarini saqlab qolish; sayg'oq populyatsiyalari va yashash joylarini tiklash bo'yicha chora-tadbirlarni amalga oshirish, mintaqaviy strategiyalarni amalga oshirishda transchegaraviy va xalqaro hamkorlikni mustahkamlash; axborot almashishni osonlashtirish; memorandumni amalga oshirish va uning bajarilishini nazorat qilish uchun vakolatli organni belgilash; va rivojlanish hisobotlarini CMSga yuboring. Memorandumni samarali amalga oshirish uchun 2006 yildan buyon barcha soha davlatlari va manfaatdor xalqaro tashkilotlar tomonidan besh yillik Oʻrta muddatli Xalqaro Ish Dasturlari ishlab chiqildi va amalga oshirildi. MTIP saygʻoqni saqlash boʻyicha koʻplab tadbirlarga ustuvor ahamiyat beradi va cheklangan xalqaro, milliy va boshqa moliyaviy resurslar va imkoniyatlarni saqlashga bevosita taʼsir koʻrsatishga yoʻnaltirishga moʻljallangan. Ish dasturida ko'rsatilgan tadbirlar muhimligi va muddati, shuningdek, turni saqlash uchun tahdidlar va boshqa shartlarga ko'ra ustuvor hisoblanadi. Ish dasturining muddati besh yil qilib belgilangan. Barcha rejalashtirilgan faoliyat hujjatlarida bo'lgani kabi, muntazam ko'rib chiqish dasturning ajralmas qismi hisoblanadi va uning faoliyati Memorandum yig'ilishida vaqti-vaqti bilan ko'rib chiqiladi. Har bir memorandum yig'ilishida taraqqiyotni baholash uchun Ish dasturining bajarilishi ko'rib chiqiladi. Har bir yig'ilish oldidan sayg'oqni muhofaza qilish bo'yicha olib borilgan ishlar to'g'risida ma'ruza shtatlari, hamkorlik qiluvchi tashkilotlar va sayg'oq tadqiqot jamiyatining boshqa a'zolari hisobot beradi. Shunday qilib, 2006 yil sentyabr oyida Olmaota shahrida (Qozog'iston) tasdiqlangan birinchi O'rta muddatli xalqaro ish dasturi 2006 yildan 2010 yilgacha amal qiladi deb belgilandi. Sayg'oqni saqlash bo'yicha 2011-2015 yillarga mo'ljallangan ikkinchi o'rta muddatli xalqaro ish dasturi 2011-2015 yillarga mo'ljallangan. (Mo'g'uliston). 2025-2030 yillarga moʻljallangan soʻnggi oʻrta muddatli xalqaro ish dasturi 2025-yil 12-14-mart kunlari Qozogʻistonda saygʻoq (Saiga spp.) (Saiga MOS5) ni saqlash, qayta tiklash va barqaror foydalanish boʻyicha oʻzaro anglashuv memorandumini imzolagan davlatlarning beshinchi yigʻilishida qabul qilindi. https://www.cms.int/en/meeting/fifth-meeting-signatories-saiga-mou-mos5. Oʻzaro anglashuv memorandumini imzolagan davlatlarning beshinchi yigʻilishi choʻl ekotizimlarida asosiy oʻrin tutuvchi noyob tur saygʻoqni saqlash boʻyicha davlatlararo hamkorlik muhimligini yana bir bor tasdiqladi. 2025–2030 yillarga mo‘ljallangan Ish dasturining qabul qilinishi va resurslardan barqaror foydalanish istiqbollarini muhokama qilish tabiatni muhofaza qilish strategiyasini amalga oshirishdagi muvaffaqiyatlardan dalolat beradi.
